Zespół pałacowo-parkowy w Chociulach

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Chociulach zlokalizowany jest przy drodze prowadzącej z oddalonego zaledwie o 5 km na północ Świebodzina, zajmując teren w kształcie regularnego trójkąta wysuniętego ku północy poza zabudowania wiejskie. Juz około 1224 roku wieś nadana została przez Henryka Brodatego zakonowi cysterek z Trzebnicy. W dokumencie z roku 1238 po raz pierwszy występuje obecna nazwa wsi. Jest też mowa o jej nowej lokacji na prawie niemieckim. Wieś, jako własność cysterska, występuje w kolejnych dokumentach zakonnych, m.in. z lat 1255, 1267, 1410. Pierwsza informacja o rodzie szlacheckim w Chociulach pochodzi z połowy XV wieku, kiedy to dobra tutejsze dzierżawili, potem zaś nabyli, członkowie rodu Haugwitz, której przedstawiciele piastowali w pocz. XVI wieku urząd starosty okręgu świebodzińskiego. W roku 1582 wymieniani są Jan i Albrecht, w dziesięć lat później Mikołaj, zaś w 1605 roku kolejny Mikołaj z rodu von Haugwitz. Właścicielem części majątku odkupionego od Haugwitzów był też hrabia von Curswan. W 1681 roku gospodarzem części dóbr była Filipina von Haugwitz. W roku 1699 cysterki trzebnickie, które wcześniej utraciły tutejsze dobra na rzecz właścicieli prywatnych, odzyskują je w formie zastawu wraz ze świebodzińskim zamkiem, z którego w 1718 roku ówczesny administrator dóbr zakonnych, Franz Bernhard Hlawenkowsky przeniósł swą siedzibę właśnie do Chociul, co znacznie podniosło prestiż miejscowości.Siedziba administracyjna cysterek została przeniesiona w roku 1792, za ksieni Dominiki von Giller, której konflikt ze świebodzińskimi władzami był powodem wykupu zastawu przez Skarb Państwa i przekazania majątku tajnemu radcy Georgowi von Massow, który na początku XIX wieku sprzedał dobra Karlowi Augustowi Ackermann. Ród Ackermann był w posiadaniu Chociul aż do 1940 roku. W roku 1914 włada tutaj Frantz Ackermann, w 1929 roku Marta Ackermann, a przed 1945 rokiem emerytowany profesor biologii - Eilhard Alfred Mitscherlich, blisko spokrewniony z poprzednimi właścicielami. W końcowym okresie wojny, przez krótki czas w pałacu stacjonowały wojska radzieckie. W latach 1953-1955 funkcjonował tu ośrodek wczasowy. Od 1955 roku do dnia dzisiejszego siedzibę swoją ma tu Państwowy Dom Dziecka.

Pałac w Chociulach wzniesiony został w połowie XIX wieku. Władający wówczas majątkiem Carl August Ackermann swa siedzibę zlokalizował na północnych obrzeżach wsi, zakładając jednocześnie park o charakterze krajobrazowym, rozciągający się na tyłach pałacu ku zachodowi i północy. Park otoczony został murem z granitowych ciosów o wątku rustykalnym i ozdobiony kamiennymi basztami. Pałac wzniesiono w konwencji eklektycznej, z dominującymi elementami neogotyckimi. Założono go na rzucie litery "L". Do prostokątnego, piętrowego korpusu dostawiono od północy kwadratowy, parterowy aneks ustawiony pod kątem prostym. W północno-wschodnim narożniku zlokalizowano parterową oranżerię z tarasem na dachu, łączącą się poprzez niski taras z elewacją frontową. Fasada zaakcentowana została na centralnej i skrajnych osiach ryzalitami, z których środkowy, mieszczący wejście główne, zwieńczony został w partii dachu trójkątnym szczytem, ozdobionym ostrołukowymi płycinami, kwiatonem i sterczynami. W skrajną oś - północną - wbudowano wyrastającą ponad kalenicę dachu, czworoboczna wieżę z tarasem widokowym, do której przylega wyższa i smuklejsza cylindryczna wieża. Pierwotnie obie wieże zwieńczone były krenelażem. Elewacje, podzielone rytmicznie rozmieszczonymi prostokątnymi oknami, ozdobiono prostym detalem architektonicznym w postaci gzymsów, profilowanych obramień okiennych, załamanym pod kątem prostym nadokienników, ostrołukowych i trójlistnych wnęk i konsolek. Otwór wejścia głównego ujęty półkolumnami oraz umieszczone po jego bokach okna, a także okno w trzeciej kondygnacji wieży zamknięto ostrołukowo. Oranżeria została doświetlona dużymi oknami o ozdobnie ukształtowanej stolarce. Mimo powojennych remontów i adaptacji związanych ze zmianą funkcji obiektu, zachował się pierwotny układ wnętrza ze sklepionym holem i główną klatką schodową na osi korpusu.Sklepienia korytarzy parteru i piętra zachowały prostą dekorację sztukatorską. Z elementów wystroju zachowała się także stolarka okienna i drzwiowa, ceramiczne posadzki holu oraz masywna, drewniana balustrada głównych schodów o bardzo szerokim pochwycie wspartym na gęsto ustawionych, przysadzistych tralkach. Nie zachowały się żadne elementy wyposażenia pałacu. Istniejące tu w latach 60 ubiegłego stulecia ceramiczne piece zlikwidowano podczas zakładania instalacji centralnego ogrzewania, zastępując je kaloryferami.

Źródło:
Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków, Zielona Góra 2007, str. 165-167